“جاهلیت”

⭐️ جاهلیت به معنای نادانی نیست. آن به معنای توهّم دانایی است. جاهل کسی است که می‌پندارد می‌داند. اما نمی‌داند. فلذا هر حکمی که می‌کند از اساس غلط است. آری جاهل نیز حکم دارد و حکم می‌کند. “أفَحُکمَ الجاهِلِیّةِ یَبغُونَ” (آیا حکم جاهلیت را می‌خواهند؟!) اتفاقاً جاهلان همواره بیشترین حکم را دارند. بیشترین قضاوت را می‌کنند. جاهلیت هنوز از بین نرفته است. بسیاری هنوز در عصر جاهلیت زندگی می‌کنند. و جاهلیت در قرآن انواع دارد؛
“حَمیّةَ الجاهلیة” غیرت‌ورزی‌های جاهلیت،
“تَبَرُّجَ الجاهلیة” خودنمایی‌های جاهلیت،
“ظَنَّ الجاهلیة” پندارهای جاهلیت…
ای دوست، جاهلیت صرفاً یک دورهٔ تاریخی نیست که بگویی دوره‌اش تمام شد و رفت. جاهلیت یک کیفیت نفسانی است. هنوز یک بیماری زنده است و روح و ذهن بسیاری را در کنترل خود دارد. بسیاری هستند که ظاهراً بسیار می‌دانند اما هنوز جاهل‌اند. زیرا آنچه که می‌دانند حقیقت علم نیست. اخبار و اطلاعاتی مشوّش و پراکنده است. مشتی حدس و گمان و تخمین است. برداشت‌هایی توهّم‌آمیز از علم و دانایی است. خیال می‌کنند که حقیقت را می‌دانند. اما نمی‌دانند. و این همان پندار جاهلیت است؛ ”ظَنَّ الجاهلیة”! با این وجود همواره طوری سخن می‌گویند و طوری وانمود می‌کنند که انگار حقیقت دانایی فقط نزد آنان است. و این همان خودنمایی‌های جاهلیت است؛ “تَبَرُّجَ الجاهلیة”! و گاه نیز در یک مسئلهٔ کوچک و قابل اغماض چنان خشونتی از خود نشان می‌دهند تا دیگران آنها را واصلان قطعی به حقیقت تصور کنند حال آنکه خشونت‌شان چیزی جز غیرت‌ورزی‌های جاهلیت یعنی“حَمِیَّةَ الجاهلیة” نیست. زیرا آنها نسبت به چیزی که حقیقت‌اش را نمی‌دانند و بدرستی درنیافته‌اند، تعصب می‌ورزند. ای دوست، توهّم دانایی خود دانایی نیست و توهّم بر حق بودن، خود حق نمی‌باشد. امروزه سالک فرزانه کسی است که در این روزگاران سخت و تاریک، جاهلیت و انواع آن را بدرستی بشناسد و از دام‌های آن حذر کند.

مسعود ریاعی