“پرسش و پاسخی در باب ملائکه”

پرسش: در قرآن سخن از سابحات و ناشطات و صافات ‌و نازعات و غیره آمده که آنها را بطور کلی ملائکه دانسته‌اند. آنها کیستند و کاربردشان چیست؟

پاسخ: تقریبا در همهٔ ادیان و مذاهب گوناگون سخن از موجوداتی تحت عنوان ملائکه آمده که برایشان کارکردهایی نیز ذکر کرده‌اند. قبل از هر چیز باید دانست که موجودات زنده فقط موجودات دارای جسمانیت مادی نیستند. اهل مشاهده نیک می‌دانند که در هستی موجودات زنده و هوشمند دیگری وجود دارند که فاقد جسمانیت مادی ظاهری‌اند. البته اگر اِذن داشته باشند به چشم می‌آیند اما اصالتاً فاقد جسمانیت کثیف‌اند. به عبارتی می‌توان آنها را موجوداتی دانست که ساختارشان از انرژی ناب است. اما بر اساس اندک فهم و درک‌مان آنچه که می‌توان بیان داشت اینست که مراد از ملائکه مجموعه نیروها و توانایی‌های‌اند که در پیشبرد جریان هستی مؤثر و کارآمدند. از معنا و مفهوم نام آنها تا حدودی می‌توان به کارکردشان و اینکه هر کدام در کدامیک از طبقات هفتگانهٔ حیات دست‌اندر کارند آشنا شد. برخی از قدماء حکمای اهل مشاهده اینگونه قائلند که مثلاً؛ “سابحات” ملائکه یا نیروهایی‌اند که عمده کارشان پاکسازی و نگاهداری آسمان اول یعنی همین آسمان دنیا یا به عبارتی اولین لایهٔ حیات و آگاهی در عالَم جسمانیت است. آن را تحت‌القمر(زندگی مادی دنیوی) نیز گویند. “ناشطات” را ملائکه یا نیروهایی می‌دانند که عمده کارکردشان در آسمان دوم یا فلک عطارد (حیات ذهنی) است. اینان همچنان که از نام‌شان پیداست، سیری سبک و با نشاط دارند. “قانتات” را فرمانبردارانی مربوط به آسمان سوم یا فلک زهره (حیات عاطفی احساسی)، “صافات” را به آسمان چهارم یا فلک شمس (آغاز حیات اشراقی و مشاهده)، “فارقات” را که عامل جدا کردن و فصل‌اند به آسمان پنجم، “مُلقیات” را که القا‌کننده و باعث دریافت‌های حیرت‌انگیزاند، به آسمان ششم، و “نازعات” را که باعث کنده شدن بسوی مراتب بالاتر تَجرّد اند، به آسمان هفتم یا فلک زحل مربوط می‌دانند. البته باید دانست همهٔ این افلاک در وجود آدمی نمایندگی فعال دارند. هر انسانی از مجموعهٔ این نیروهای افلاکی‌ موجودیت گرفته و به نوعی حفاظت می‌شود. این یعنی هر انسانی در زمین -چه بداند چه نداند- از لطیف‌ترین لایه‌های حیات و آگاهی تا زمخت‌ترین آنها بهره‌مند است.

سؤال: منظور از ملائکه دارای دو بال و سه بال و چهار بال چیست؟

پاسخ: بال‌ها یا أجنحه، اشاره به تواناییهاست. هر کس کاری دارد برای انجام که البته باید آگاهی و توانایی متناسب با آن را نیز داشته باشد. علم یک بال و عمل بال دیگر است. “اِلَیهِ یَصعَد الکَلِمُ الطَّیِّب وَ العَمَلُ الصّالِحُ یَرفَعُهُ”. این دو بال علم و عمل قاعدهٔ کار است. حال اگر به فرشته‌ای آگاهی جدیدیْ -مثلاً آگاهیِ در “حال”-، اضافه بر آن علم و عملی که دارد، عطا شود، مصطلحاً آن را دارای سه بال گویند. و اگر علاوه بر این آگاهیِ جدید توانایی جدیدیْ نیز اضافه بر کارکرد قبلی‌اش داده شود، آن را به اصطلاح نیرویی برخوردار از چهار بال گویند. به هر حال بال‌ها نشان از توانمندی‌های گوناگون است. البته باید بدانی تمام آنچه گفته‌اند و گفته شده همه بر اساس درک و دریافت‌های اندک بشری است و این خداوند علیم و حکیم است که به حقایق امور اَعلَم است.

مسعود ریاعی