“اعتماد به فطرت الهی، نه به نفس مخرّب”

“اعتماد به نفس خود”، یک اصطلاح بی ریشه و در عین حال مخرب است که روان نشناسانِ ناآگاه به آن دامن زده، بر سر زبانها انداخته اند. در سلوک، تنها اعتماد و توکل، به خداست که همان “کل کامل” است. و تحقق آن، از طریق فطرت الهی توست، نه نفس تو. سالک در سلوکش، این نفسِ منیّت ساز را به دور می اندازد، از پوسته اش بدر می آید، نه اینکه به آن اعتماد کند. وقتی که از نفس خویش بگذری، معنایش این است که خواستار کلی. تو آگاهانه و سالکانه از خواسته ی خود گذشته ای، از اختیار خود دست کشیده ای، امر خود را به کل تفویض کرده ای، تا از این زندان تنگ و محدود ذهنی بدر آیی. و چون این کنی تازه به “فطرت الهی” خود نائل می شوی. و این فطرت، الهی است. زیرا همجنس فطرت خداست. یکی است. “فِطرَتَ اللهِ الّتِی فَطَرَ النّاسَ عَلَیها” اشاره به همین معناست. و فطرت، نفس نیست، سرشت اصیل توست. اما نفسِ تو، عَرَضی است. در فرآیندِ زندگی دنیوی شکل می گیرد. و همچون یک بخار متزلزل است. مشتی خواسته و آرزوی سر هم بندی شده، که در وجود آدمی جا خوش کرده و گاه دور سرش می چرخد. و انسان ناآگاه نیز آن را با خود یکی می پندارد. اعتماد به چنین بخار زایل شدنی، حماقت محض است. اما رسیدن به سرشت حقیقی یا همان “فطرت الهی”، سلوکی جانانه می طلبد. پس آن روانشناسی که سلوکی عملی نداشته است، بدیهی است که آن را نمی فهمد. زیرا کسی با خواندن و حفظ کردن چند کتاب و جزوه، به این حقیقت وجودی نائل نمی شود. و چون نائل نشود، از آن بی خبر است. و چون بی خبر است بالاجبار مقهور اصطلاحات و تئوری های من درآوردی شده، و همانها را ناآگاهانه به خورد خلق الله می دهد. آن هم برای رساندنشان به آرزوهای واهی و آرمانهای موهوم …
مسعود ریاعی