“عبدالقادر گیلانی” (۴۷۱ ق):

علم ظاهر دوازده نوع است و علم باطن نیز دوازده نوع. و این علوم در میان عوام و خواص و اَخصِّ خواص بر حَسَب استعدادشان تقسیم شده است. پس علوم [الهی] به چهار نوع منحصر است:
نخست: ظاهر شریعت…
دوم: باطن شریعت که علم “طریقت” نام دارد.
سوم: باطن طریقت که علم “معرفت” نام دارد.
چهارم: بطن البواطن که علم “حقیقت” نامیده شده است… چنانکه رسول خدا (ص) فرماید: شریعت به منزله ی درختی است و طریقت به منزله ی شاخه های آن، و معرفت، برگ های آن، و حقیقت، میوه های آن، و قرآن، جامع همه ی آنهاست چه از حیث تفسیر و چه تأویل.

رساله سِرُّ الاَسرار ، فصل ۴ ، ص ۶۰