☆ صابئین و حُنَفاء با آنکه هر دو خداپرستند و هر دو مورد تایید قرآنند، اما برخوردار از یک مشرب سلوکی نیستند. هر چند برخی این دو واژه را مترادف دانسته اند اما به واقع اینطور نیست. صابئین بیشتر خداپرستانی فلسفی اند، و حنفاء خداپرستانی پیرو انبیاءند. صابئین تابع اندیشمندان و حکمای الهی خودشانند. آنها خداپرستانی هستند که ارواح و رؤسای سلسله مراتبی را که خداوند برای اداره ی هستی گمارده، همچون اصحاب روحانیات و اصحاب هیاکل و… را نیز می پرستند. اما حنفاء یگانه پرستانی هستند که پرستش را جز تقدیم خدای یگانه نمی کنند. با این وجود تمامی ارواح بزرگ اداره کننده در سلسله مراتب هستی را حرمت می نهند. به عبارتی اینان “حمد” را فقط تقدیم رب العالمین می کنند. مهمترین وجه تمایزی که میتوان میان این دو مشرب سلوکی بر شمرد، همین است که حُنفاء در هر شرایطی تسلیم یگانه اند و هماهنگ با تجلیات. اما صابئین با توجه به موقعیات مختلف -به ویژه مواقع نجوم- تسلیم تجلیات اند و واسطه ها را نیز موضوع پرستش قرار می دهند. حُنَفاء به سبب آنکه همواره با “یگانه” سر و کار دارند، سیر و سلوکشان روانتر و بسیط تر است. بر طبق آیات قرآن کریم، ابراهیم(ع) حنیف بود و بدلیل سادگی و روانی چنین سلوکی، اهل ایمان را به تبعیت از او فرمان داده است. “وَاتَّبِعُوا مِلَّةَ اِبراهِیمَ حَنِیفاً”.
مسعود ریاعی