روزی آشنایی مرا پرسید؛ برخی گفته اند که عشق از دوست داشتن برتر است، و برخی دیگر گفته اند که دوست داشتن از عشق، برتر است. کدامیک درست می گویند؟!
به او گفتم؛ از منظری سالکانه، هر دو درست می گویند! اینها دو مرحله ی کیفی از یک راه اند. در مرحله ی اول، این عشق است که برتری اش را به رخ می کشاند. چون صاعقه می آید و وجودت را به آتش می کشد. هیچ دلیلی هم نمی آورد. و اگر عاشق راستین باشی، باید بتوانی بدون تردید با قبول عهدی عاشقانه سر و جان را بدهی، آن هم بی هیچ قید و شرطی. هیچ تضمینی هم برای رسیدن به جایی وجود ندارد. حکایت در این مرحله، امتحانی یکطرفه است. و این آزمونی خطیر است که جز عاشقان راستین، کس متعهدش نشود. زیرا تنها این عشق است که هر آن، بی چون و چرا، حاضر به تقدیم هستی اش به “حق تعالی” است. این عشق، معجزه می کند. نفسانیّت سالک را می میراند. “موت” اش را حاصل می کند. و آنگاه که سالکی از این مرحله گذشت و از این امتحان سربلند بیرون شد، در مرحله ی بعد، همین عشق، تلطیف می شود، “دوستانه” می گردد، از حالت “کوری” و نمی دانمی، به “نوری” و می دانمی، سیر می کند. از “سُکر” به “صَحو” می رود. یعنی رنگ و بوی “فرزانگی” می گیرد. در این کیفیت، آرام آرام “اسرار معرفت” را بر تو مکشوف می کنند. گاه از چیزهایی باخبر می شوی، که پیش از این به مخیّله ات هم خطور نمی کرد. آگاهی در هر زمان، و از هر زمین و آسمانی بر تو می بارد. و تو بی سؤال می شوی، به سکوت می روی، دگر قیل و قال های گذشته خاموش شده اند. زیرا “نور حکمت” را به تو عطا کرده اند. “وَ مَن یُؤتَ الحِکمَةَ فَقَد اُوتِیَ خَیرَاً کَثِیراً” (به هر کس حکمت عطا شود، خیر کثیری به او داده شده است!). و این نعمت، از آنِ کسانی است که پیش از این عاشقانه حاضر به تقدیم جان و سر شده اند. این کیفیت دگر چون کیفیت پیشین نیست، زیرا بر اساس “آگاهیِ زنده” نضج می گیرد. در این کیفیت، تو نیز “می دانی” آنچه را که باید، زیرا “دوستی” مَحرَم و فرزانه گشته ای. و اینجاست که “دوستی”، برتر از “عشق” است. زیرا برخوردار از “نور آگاهی” شده است. چنین کسی “دوست” و خدمتگزار خداوند است و جایگاهش “یُحِبُّهُم وَ یُحِبُّونَهُ”.
مسعود ریاعی
