نکات قرآنی 684

“وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنٰا”
(آنان که در ما بکوشند را قطعاً به راه های مان هدایت شان می کنیم)!

☆ این آیهٔ سالکان است و فهم آن دقت سالکانه می طلبد. پس دقت کن! نکته اول آنکه “فِینا” به معنای “در ما” است نه “در راه ما”. اگرچه در ترجمه های ابتدایی وجه اول، با توجیهاتی بلاغی “در راه ما” ترجمه می شود اما به واقع “در راه ما” نیست و چنین برداشتی یک توجیه ادبی و صرفاً برای روانی ترجمه است. “راه” بصورت جمع مکسر در ادامهٔ آیه آمده است و آن “سُبُلَنا” است. اگر مراد از “فینا” اشاره به “راه” هم که باشد بی شک آن راه باطنی و انفسی است نه آفاقی. ای دوست، خداوند با تمامی اسماءش “محیط” بر ماست. ما محاط شده در این محیط ایم. در آن واقع شده ایم. “فینا” اشاره به محاط شدن ما دارد. فلذا خطاب آیه با سالکانی است که با تمام وجود می کوشند تا نسبت به خداوند محیطی که جامع اسماء است، معرفت یابند. تمام داستان، معرفت یافتن و وصل آگاهانه از درون به خداوندی است که هر چیزی را در احاطه خود دارد. پس به آنان یعنی سالکان مبارز و تلاشگر، وعدهٔ قطعی هدایت را می دهند. این یعنی کوشش آنها بی پاسخ نخواهد ماند و ناامید و بی بهره رهایشان نمی کنند. هر کس به وصل خویش نائل می شود. اما نکتهٔ مهم دیگر، فهم “سُبُلَنا” (راه های ما) است. نمی گوید هدایت به ”یک راه”! بلکه به “راه هایمان” اشاره دارد. جمع می بندد. و این نکته ای در خور تأمل است. زیرا اسماء خداوند بسیار است و راه های بسوی آن یگانه، به عدد نفوس خلایق است. این یعنی هر کس از طریق فطرت الهی خویش و از طریق اسم ربّی که به آن متصل است به الوهیت خویش واصِل می گردد. این آیه شریفه به ظرافت به ما می فهمانَد که راه های رسیدن به قلّه الوهیت مختلف است. نمی توان و نباید دیگران را مجبور به پذیرش فقط یک راه نمود. چنین اجباری الهی نیست. زیرا راه های وصل، متنوع اند و بر اساس قابلیت های هر فرد معین شده اند. “کُلٌّ یَعمَلُ عَلیٰ شاکِلَتِهِ” چه هر کس مطابق با طینت خویش عمل می کند. یعنی بر اساس آن جوهره ای که در وجودش نهاده اند. و دقیقاً از این روست که سیر سالکان حق در طول تاریخ، به یک طریق و به یک شکل و یک شیوه نبوده و نیست. بلکه همواره طریقت هایشان مختلف و مطابق با حال و هوای بذری است که در نهادشان قرار دارد. پس یادت باشد که معرفت به این “محیط” از مرکزیت خودت محقق می شود. چه این شناخت نفس خودت است که به شناخت ربّ ات منجر می گردد.

بر گرفته از مجموعه نکات قرآنی
مسعود ریاعی