“یک پرسش و پاسخ در باب کیش مهر”

– آیا در قرآن سخنی از آئین میترا یا کیش مهر آمده است؟
– در ظاهر سخنی از میترا و کیش مهر در قرآن دیده نمی شود. اما این احتمال وجود دارد که اصحاب کهف که ماجرایشان در قرآن کریم آمده بر طبق آئین پر رمز و راز و یگانه‌پرستانهٔ مهر بوده باشند. برخی از شواهد و قرائن این احتمال را به ذهن متبادر می‌کنند. مثلاً از نمادهای آئین میترا یا کیش مهر، وجود غارها و مهرابه‌هایشان در دل کوه‌ها و صخره‌هاست. این غار‌ها برای آنها به مثابهٔ نوزایی و تولد دوباره بوده است. حکایت اصحاب کهف نیز بیانگر تولد و بیداری‌‌‌شان در زمانی دیگر و کیفیتی دیگر است. همچنین وجود نمادین سگ در کیش مهریان نقشی حیاتی و رازورانه دارد. این نکته در نقش‌برجسته‌ها و مهرابه‌های‌شان به وضوح بارز است. در آیات مربوط به اصحاب کهف نیز نقش حیاتی سگ به وضوح نمایان است. آئین مهر دارای وجهه‌ای نظامی نیز هست، اصحاب کهف نیز از نظامیان دوران خود بوده‌ و قرآن از آنها به جوانمردان یاد می‌کند. خورشید در آئین مهر نقشی اساسی و راهبردی دارد. قرآن نیز در آیات اصحاب کهف از نقش خورشید و جهت تابش آن نسبت به غار سخن گفته است. البته شواهد و قرائن ظریف دیگری نیز به چشم می خورد؛ از جمله؛ وجود عهد و پیمان در کیش مهر که جزو اصول مهم و اساسی آن است. در قرآن نیز، اصحاب کهف برخوردار از پیوندی الهی و پیمانی ناگسستنی معرفی شده‌اند. به هر حال آنچه که گفتم نظر ابتدایی و اجمالی بنده است و جا دارد که محققین و پژوهشگران، این تشابهات را مورد کنکاش بیشتری قرار دهند. به نظر می‌رسد برای فهم آئین پر رمز و راز مهر، فهم ظرائف آئین فتوّت، کلیدی راهگشا باشد.

مسعود ریاعی