منطق در معنای مصطلح خود، شیوه ی درست اندیشیدن و درست فهمیدن است. قانونِ ادراک بی عیب و نقص است. اما آیا چنین منطقی وجود دارد؟! دو شیوه منطقی، یکی بر پایه ی “قیاس”(مقایسه کردن یک چیز با چیز دیگر) و دیگری منطق بر اساس “استقراء”(بررسی اجزاء، برای نتیجه گیری کلی) از متداول ترین منطق هایند که البته هیچکدام منطق کامل و مناسبی برای “فهم هستی” نیستند. زیرا این دو منطق، هر دو بر اساس “دوگانگی” بنا شده اند. تنها منطقی که بر اساس “یگانگی” است، “منطق شهودی” است که در اصل یک فرامنطق است و قواعد خود را دارد. توضیح آنکه اگر در منطق های بر اساس دوگانگی گفته شود؛ [الف، الف است و غیر الف نیست]، و یا [جزء، کوچکتر از کل است]، و تو آن را پذیرفته باشی، در واقع به ذهن تو جهت داده و نگاهت را بسته اند، و تو بالاجبار هر پدیده و هر مفهومی را با همین قاعده محک خواهی زد. حال آنکه جهان را توصیفات دیگر نیز هست. پس اگر در “منطق شهودی”، که منطق حکمای الهی است، خلاف گفته ی آنان بیان شود؛ [یک چیز در ذات خود همه چیز است]، و [هر جزء، خود کل است]، برایت غیر قابل باور خواهد بود. زیرا ذهن توسط آن منطق ها شرطی شده است. برای نیل به منطق شهودی، و بهره مندی از آن، باید منطق های بر اساس دوگانگی را کنار گذاشت. زیرا منطق شهودی، از لایه ی آگاهی برتری است و خود زبان خود را دارد. منطق های بر اساس دوگانگی، بر پایه “تضاد” شکل می گیرند. همواره یک “مشاهده کننده” و یک “مشاهده شونده” دارند. کارشان با دو چیز پیش می رود. حال آنکه در منطق شهودی، مشاهده کننده و مشاهده شونده محو شده اند. آنچه هست تنها خود “مشاهده” است. منطق های بر اساس دوگانگی، چیزی شبیه فیزیک نیوتنی اند و کارکرد محدود خود را دارند. منطق شهودی چیزی شبیه فیزیک کوانتوم است و از گستره ی وسیع و پویای خود برخوردار است. منطق های دوگانگی، بر قوانین از پیش تعیین شده توسط ذهن استوارند و تجربه های ذهنی گذشته ملاک کار است. منطق شهودی بر اساس آگاهیِ زنده پیش می رود و نقد “حال” ملاک کار است. در منطق شهودی، راه های دریافت آگاهی همواره بازند. در منطق های دوگانگی، راه های دریافت آگاهی فقط در حیطه ی فرمول های محدود و تجربه شده اند. منطق دوگانگی، نگاه از پایین است. منطق شهودی، نگاه از بالاست. منطق دوگانگی، زمینی است و زمین گیر، زیرا کارکردش در حوزه پدیدارهاست. منطق شهودی، آسمانی است و همه گیر، زیرا در ارتباط با “کل حیات” است. یک سالک، با “تسلیم” و “نگاه بی قضاوت” و در “حال” بودن، آن به آن زمینه را برای تقویت منطق شهودی اش، قویتر می کند تا از شرطی شدگی های منطق های دوگانگی رهایی یابد. چه خوب می داند که گذر از منطق دوگانگی به منطق یگانگی یا همان شهودی، به تمثیل شبیه گذر یک تصویر از عالَم دو بُعدی به عالَم سه بُعدی و بیشتر است.
مسعود ریاعی