☆ لذتی است شَهَوی. آن را منبعث از نفس بهیمی(چهارپایان) دانند و همواره در اندیشه خور و خواب و نکاح دلخواه است. لذتی است غضبی. آن را منبعث از نفس سَبُعی(درندگان) دانند و همواره در اندیشه سلطه بر دیگران و حفظ جاه و مقام و لذت بردن از اِعمال خشونت و به اطاعت در آوردن دیگران است. لذتی است عقلی. آن را منبعث از نفس ناطقه انسانی دانند و آن لذت بردن از ادراک و فهم چیزهاست. تا اینجا را غالباً همه به نوعی می شناسند. اما لذت والای دیگری وجود دارد که فقط خاص فرزانگان است و آن “لذت رهایی” است. در اندیشه ی هیچ لذتی فرو نرفتن است. حتی اسیر لذت فهم و دانش هم نشدن است. و حتی بالاتر؛ لذت خودِ رهایی را هم رها کردن است! چنین فرزانه ای با ثبات ترین، قابل اعتمادترین و الهی ترین انسان روی زمین است.
مسعود ریاعی
