☆ شیطان همان قوه ی وَهمیّه است. یک توهّم است. وجود حقیقی ندارد. ذاتِ پاکی که خیر مطلق است، شیطان خلق نمی کند. زیرا از کوزه همان برون تراود که در اوست. خلقت شیطان از جنس عین نیست، از جنس وَهم است. و وَهم به خودی خود وجود ندارد. ایجادکننده ی آن لایه های پایین تر وجودند. آن محصول جانبیِ ذهن تاریک اندیش است. و این قوه ی وَهمیّه بود که آدمِ روح یافته را سجده نکرد. به واقع وَهم، هیچگاه خِرَد را سجده نمی کند و تسلیمش نمی شود. زیرا وَهم، افسارگسیخته است. وقتی به قوه ی وَهمیّه دامن بزنی و پَر و بال دهی، برایت به ظهور می رسد و قابل رؤیت می شود. و بنوعی تجسم می یابد. این دنیای شب زده، پر از وَهم است، مملو از افکار متوهّمانه است، برای همین قلمرو شیطانش دانسته اند. برای همین تاریک و پر از ناراستی و نادرستی است. آن مخلوقات ارگانیک و غیرارگانیک که وجودشان را به توهّم و تاریکی فروخته و این لهو و لعب را جدی گرفته و بشدت نفس پرست و دنیا طلب اند، همان شیاطین جن و انس اند که همواره در خدمت توهّم بزرگ اند.
مسعود ریاعی