اغلب انسانها تصور می کنند که “جمع” شدن به معنای وحدت است. اینطور نیست، اتفاقاً “فرد” شدن باعث وحدت حقیقی است. تو تا به فردیّت خودت نائل نشوی، به وحدت نخواهی رسید. اگر تمامی انسانها خودِ حقیقی شان باشند، زیباترین و بزرگترین و اسراری ترین وحدت انسانی محقق شده است. و بالعکس، اگر به خودیت متعالی شان نرسیده باشند و صرفاً تحت تاثیر القاءات مجموع شوند، آن به واقع وحدت نیست، بلکه یک پراکندگی پنهان و مخرّب است. کسی به وحدت و یکپارچگی نائل نمی شود مگر آنکه پیش از آن به فردیّت خویش نائل شده باشد.
مسعود ریاعی