“هَل اَتی عَلَی الانسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهرِ لَم یَکُن شَیئاً مَذکُوراً”
(آیا لحظه‌ای از فرازمان بر انسان نیامده است آنچنانکه چیز قابل ذکری نباشد)!؟

⭐️ “دهر” را غالباً به روزگار ترجمه می کنند اما این ترجمه‌ای دقیق و فراگیر نیست. دهر به معنای زمان غیر کرانمند است. زمان مطلق. زمان غیر قابل تقسیم به گذشته و آینده. روزگار معمول، زمانی کرانمند است. زمانی قابل تقسیم است. گذشته و آینده دارد. ما یک زمان جاوید داریم که بی آغاز و بی انجام است. زمانی است مطلق که بدون تغییر وجود دارد. این فرازمان متناسب با سرمدیت خداوندست. زمان معمول و خطی، از دل آن فرازمان غیر خطی ایجاد گشته است. فرازمان یا همان دهر را می توان صادر اول نامید. اولین تجلّی الوهیت. حکمای ایران باستان از دیرباز زمان بی‌کرانه را می شناخته اند و اصطلاحاتی چون زُروان و اورمزد از دل چنین حکمتی بارز شده‌اند. آن فرازمانی مطلق، نامحسوس و بدون تغییر است. ذهن معمول نمی تواند آن را درک کند. زیرا ذهن بشری اسیر زمان معمول و خطی است. و دقیقاً از این روست که از آن به فرازمان یاد می کنیم. حقایق هستی در وحدتی اعجاب انگیز در آن کیفیت متعالی و عاری از فساد زمان خطی به سر می برند. سالکان واصِل با مراقبه‌ای اصیل وارد چنین زمانی می شوند. آنها با مراقبه و با بی‌ذهنی از زمان کرانمند عبور می کنند. فلذا زمان عادی برایشان می‌میرد. محو و ناپدید می‌شود. این چنین سیری شبیه خلسه‌ای عُظمیٰ است که وجود تو را از این جهان محسوس و زمان کرانمندش می رُباید. سیر از کرانمندی به بیکرانگی همچون موت است. دهر اشاره به بیکرانگی است. در زندگی تو لحظاتی است که می توانی آگاهانه به بیکرانگی وارد گردی. و چون وارد شوی دگر چیز قابل ذکری نخواهی بود. زیرا از آن لحظه به بعد تو نیز غیرکرانمند خواهی بود. فروافتاده در اقیانوس، خود اقیانوس است. دیگر تشخص مشخص و محدود و قابل اشاره‌ای نخواهی داشت. آیه “وَ ما یُهلِکُنَا اِلّا الدَّهر”(ما را جز دهر هلاک نمی کند)، جمله‌ای دروغ نیست. قرآن آن را نفی نمی کند بلکه می فرماید؛ “آنها به معنای این نکته علم ندارند” «وَ ما لَهُم بِذلِکَ مِن عِلمٍ”! مضافاً اینکه خود پیامبر اکرم(ص) در حدیثی با صراحت فرموده‌اند؛”لا تَسُبُّوا الدَّهرَ فَاِنَّ الدَّهرَ هُوَ الله” (به دهر ناسزا نگویید که دهر همان خداست).

بر گرفته از مجموعه نکات قرآنی
مسعود ریاعی